De begraafplaats van Praag – Umberto Eco

Dit boek las ik al enige tijd geleden, maar ik zag dat ik vergeten was m'n verslag erover te plaatsen. Hier is het alsnog:
Hm, een beetje moeilijk om een oordeel te vellen over dit boek (484 p., vertaling Yond Boeke en Patty Krone), vind ik. Het las grotendeels als een trein, maar de portee van wat verteld werd ontging me voor een groot deel omdat ik onvoldoende weet van de tijd en plaats waar het over gaat (Frankrijk, voornamelijk tweede helft van de 19e eeuw). Als je hier meer vanaf weet zal dit boek je ongetwijfeld aanspreken, want dan zul je eerder dan dat ik dat deed de intrige waarop het verhaal gebaseerd is ‘doorhebben’. Die intrige behelst dat de hoofdpersoon van het boek, de antisemiet Simonini, een grote rol heeft gespeeld in belangrijke wendingen in de toenmalige Franse geschiedenis. Ik kwam daar zelf pas achter als het gaat over de affaire
Dreyfus, omdat ik dáár wel van had gehoord. Jammer, eigenlijk. Dus een tip voor wie dit boek gaat lezen: kijk eerst even op Wikipedia of dergelijke en stel je op de hoogte van de belangrijkste politieke en religieuze ontwikkelingen in het Frankrijk van de 19e eeuw. Met kennis daarvan in je achterhoofd zul je aan dit boek ongetwijfeld plezier beleven.

Verder schreef ik het volgende over dit boek aan de boekgrrls:

Ik heb het boek inmiddels ook uit. En vond het zeker geen Naam van de Roos, en ook zeker geen Koningin Loana. Wat jammer is, want dat vond ik allebei fantastische boeken.
Toch kan Eco beslist goed schrijven, want ook dit boek is weer een behoorlijke pil, en ik heb het helemaal uitgelezen terwijl er stukken tussenzaten die me nauwelijks interesseerden. Dat kwam, denk ik, omdat ik te weinig weet over de Franse geschiedenis van de 19e eeuw. Pas toen het over Dreyfus ging begreep ik dat de intrige van het boek inhield dat de vervalser Simonini een grote rol heeft gespeeld in het verloop van die geschiedenis. En dan vooral in de geschiedenis van de jodenhaat, en van de strijd tussen allerlei (pseudo)religieuze groeperingen die in dit boek centraal staat.
Omdat ik het allemaal niet zo goed begreep, had ik al eerder de 'Nutteloze erudiete toelichting' aan het eind van het boek gelezen, waarin staat dat alle personages uit het boek, behalve hoofdpersoon Simonini, historische figuren zijn (al dan niet als combinatie van verschillende personen). Tsja, dat stond er wel, maar wat in het boek werd beschreven vond ik zó absurd en
vergezocht, dat ik dat toch met een korrel zout nam. Tot Dreyfus dus, want dat dat werkelijk gebeurd is, dat wist ik dan gelukkig wel. Dat zette me er ook toe aan na lezing van het boek nog eens wat te browsen op internet, en al snel bleek dat al die absurde en vergezochte dingen gewoon (grotendeels) waar gebeurd zijn. Zo heeft Drumont, een felle antisemiet, echt bestaan en echt de boeken geschreven die door Eco worden genoemd (en wat dus te denken van de tekst op Wikipedia over deze man - ik heb hem niet helemaal gelezen - die eindigt met de zin "Hoewel een auteur, met enige sociale bewogenheid zoals Drumont, niet geheel kan worden afgerekend op enkele welgekozen citaten, konden de volgende toch niet ontbreken." waarop allerlei antisemitische citaten uit La France juive volgen; ook citaten die Eco in zijn boek heeft gebruikt en waar ik in veel gevallen om moest lachen omdat ze spitsvondig zijn, en ik dacht dat ze verzonnen waren omdat het absurd is om te denken dat mensen dit soort dingen werkelijk en gemeend zeggen. Brr). Zo heeft Taxil ook echt bestaan, net als de door hem uitgehaalde "Taxil hoax", namelijk het opvoeren van Diana Vaughan die allerlei enge wetenswaardigheden onthulde over satanisme en vrijmetselarij. Geen link met de overleden prinses dus, maar historisch feit (althans: historisch gebeurde bedriegerij). Als we alles wat op internet staat mogen geloven, natuurlijk ;-) Dat is in zoverre geloofwaardig dat teksten die Eco gebruikt, zoals gezegd, ook als echte citaten op internet staan; en ook ook verschillende -
op mij door hun extreemheid als verzonnen overkomende - platen zijn daar te vinden.
Deze dingen zetten het boek voor mij na lezing in een ander daglicht: het waarheidsgehalte ervan maakt het ernstiger en lezenswaardiger. Zo maakt op mij achteraf (nog) meer indruk dat in het boek een figuur wordt opgevoerd, z'n naam weet ik nu niet meer, die vindt dat de Endlösing eigenlijk de enige goede oplossing is. Altijd gedacht dat dat een oorspronkelijk idee van de zieke geest van Hitler was, maar kennelijk dachten er dus al veel langer mensen zo over. In zoverre heeft Eco wat mij betreft een leerzaam boek geschreven. Waarbij het mooie is dat hij duidelijk stelling kiest, want volgens het boek is het antisemitisme gebaseerd op volksverlakkerij en manipulatie (ik meen dat het iemand van de geheime dienst is die tegen
Simonini zegt dat je het volk een gemeenschappelijke vijand moet geven opdat het zich niet tegen de machthebber keert), waarbij in dit boek alle partijen gebruik maken van de 'hoax' van Simonini over de begraafplaats van Praag: het verhaal dat daar een aantal rabbijnen bij elkaar zijn gekomen om een complot tegen de rest van de wereld te smeden heeft hij volledig uit zijn
duim gezogen, maar het wordt door iedereen die er belang bij heeft het antisemitisme aan te wakkeren (zogenaamd) voor waar aangenomen en voor grof geld aangekocht en gebruikt voor eigen gewin/macht. En net zo'n stellingname van Eco is volgens mij het antisemitisme van Simonini zelf: hij haat joden omdat ze zus doen, en zo zijn, en dat veroorzaken enz. enz., maar Simonini heeft werkelijk nog nooit van z'n leven ook maar één jood ontmoet. Dat maakte, denk ik, dat ik me niet ergerde aan zijn uitlatingen: die zijn gewoon in verregaande mate belachelijk.