Anne Boleyn – Evelyn Anthony

Dit boek (345 p.)  maakte meer indruk op me dan ik had verwacht. Ik had het meegenomen uit OBCZ Schlemmer omdat ik dacht dat het aardig zou zijn om het te lezen na Wolf Hall, omdat dit boek over min of meer dezelfde geschiedenis gaat, maar dan vanuit een ander perspectief. Dat klopte uiteraard, en eigenlijk vond ik dit perspectief, maar ook de manier waarop het boek is geschreven, aansprekender dan het meer literaire Wolf Hall. Anthony heeft een historische roman geschreven zonder – naar mij lijkt – veel literaire pretenties. Maar daardoor brengt zij naar mijn mening de geschiedenis beter over het voetlicht voor een lezer die er niet al door-en-door mee bekend is. Want dat vond ik een nadeel van Wolf Hall: het raamwerk van de geschiedenis werd bekend verondersteld, en daarbinnen werd het verhaal van Cromwell op literaire wijze verteld. Wellicht interessant voor mensen die de geschiedenis inderdaad op hun duimpje kennen, maar niet
voor iemand die, zoals ik, hoogstens de grote lijnen kent. Die grote lijnen schetst Anthony en passant en op een onnadrukkelijke manier wel. En daarbinnen vertelt ze het bijzonder intrigerende en aangrijpende verhaal van Anne Boleyn. Een vrouw die als ze jong is blij verbaasd is over de macht die ze weet uit te oefenen op de koning doordat ze een mooie levendige vrouw is een steengoed in het spel van  ‘playing hard to get’. Maar ze verkijkt zich op het feit dat de koning ook op haar uitgekeken zal raken. En dan blijkt dat ze in haar gang naar de top nauwelijks vrienden maar wel heel veel vijanden heeft gemaakt.  Onder hen bevindt zich niet eens Cromwell: zoals ook in Wolf Hall wordt beschreven is dat vooral een opportunist die uit is op eigen macht. Dus hij bewondert Anne en staat aan haar kant zolang dat hem niet schaadt. Zodra ze uit de gratie is doet hij de koning de manier aan de hand waarop hij voorgoed van haar af kan komen. De koning moet het huwelijk niet nietig laten verklaren, zoals hij heeft gedaan met zijn huwelijk met Catharina van Aragon, wiens populariteit voor tweespalt bleef zorgen. De koning moet zich écht van Anne ontdoen. Middels een proces over overspel (waarbij de bekentenissen in opdracht van Cromwell door marteling zijn afgedwongen) en incest.

De ontwikkeling die Anne doormaakt wordt door Anthony heel knap beschreven: van het jonge meisje dat geniet van haar macht over de koning en die neerkijkt op de oude, saaie Catharine tot de vrouw die over haar beste jaren heen is (ze is dan overigens pas tegen de dertig) en ziet hoe haar opvolgster, Jane Seymour, haar op dezelfde manier van haar plaats verdrijft als zij dat eens met Catharina heeft gedaan. En daarbij wordt duidelijk dan Anne niet bepaald het enige slachtoffer is van de nietsnut die Hendrik VIII eigenlijk is: hij laat zich van alle kanten – overigens ook door Anne – influisteren hoe belangrijk hij is en overschrijdt steeds meer grenzen ten behoeve van zijn eigen kleinzielige (voornamelijk seksuele) verlangens. Niet alleen wordt daartoe de Anglicaanse kerk afgescheiden van de Roomse, ook wordt boeren hun land ontnomen en worden monniken die de boeren opvangen en de goddelijke positie van de koning niet wensen te erkennen, middels schijnprocessen ter dood veroordeeld en gebracht.

Dit was voor mij een boek waar ik over na bleef denken: hoe kan het dat zo’n  nietsnuttige enkeling zich zo kan misdragen, zoveel macht neemt, maar vooral ook: krijgt? En wat verschrikkelijk dat het – zoals we nu weten – nog zo’n tweeëneenhalve eeuw zou duren voordat door de Verlichting en de Franse revolutie aan dergelijk absolutisme een eind zou komen. En: wordt de man nu eigenlijk in Engeland nog gezien als een achtenswaardige heerser, of wordt hij verguisd als de nietsnut en dictator die hij – zoals zowel uit dit boek als uit Wolf Hall blijkt – was?

Een enkel citaat. Een tekst waarin Catharina van Aragon haar moeder, Isabella van Castilië, aanhaalt, en die zeer passend is voor de op- en ondergang van Anna Boleyn die in dit boek wordt beschreven:

“In all victories, there is the germ of defeat”.