Bonita Avenue – Peter Buwalda

Hoewel ik dit boek (536 p.) grotendeels met plezier heb gelezen, begrijp ik de tekst op de voorkant (“Een staande ovatie” – de Standaard) en de laaiende lof die er in De wereld draait door over werd uitgesproken, niet. Misschien heeft Matthijs van Nieuwkerk het wel goed gezien door dit boek te vergelijken met Underworld van Don DeLillo – dat boek sprak me zo weinig aan dat ik het niet uit heb gelezen. Maar het is, volgens Matthijs, een ‘alle American novel’, zoals dit boek van Buwalda een ‘all Dutch novel’ zou zijn, want ‘alles komt erin voor’. Nou, alles? Ja, de vuurwerkramp. Op de achtergrond, en prima gedaan. En de ZX-Spectrum en Rubik – helemaal niet specifiek Nederlands, natuurlijk. En verder is het toch wel een hele particuliere geschiedenis van de personages die Buwalda in zijn verhaal bijeen heeft gebracht. Wel een bijzondere en interessante, en tegen het einde van het boek ook beslist spannende geschiedenis, maar helaas

ook een met ontzettend veel niet al te relevante zijpaadjes. Daarom drong zich tijdens het lezen steeds vaker de vergelijking met een omgevallen boekenkast aan me op: Buwalda lijkt wel een omgevallen feitjeskast - kijk eens wat ik allemaal te vertellen heb! Maar was het nou nodig dat allemaal in één boek te stoppen? Ik bedoel: was het boek slechter geweest als Buwalda die chutney verkopende Italiaan had weggelaten? Of dat meisje uit een goede familie waar de Sigerius in z’n midlifecrisis iets mee krijgt? Volgens mij niet, en volgens mij waren er nog veel meer van dit soort zijpaadjes in het verhaal die van mij best weggelaten hadden mogen worden, en die ik dus ook allang weer vergeten ben.
Dan de stijl. Daar was men op tv ook lyrisch over. Nou ja, de zin die Matthijs voorlas was ook best leuk, maar die stond pas op ongeveer tweederde van het verhaal. Zelf heb ik helemaal geen geeltjes geplakt bij bijzondere zinnen. Wel bij twee woorden. Eerst bij gallisch: leuk, dacht ik, een spreektaalwoord dat ik zelden meer hoor.  Probeert Buwalda hiermee een tijdsbeeld te scheppen? Hm, waarschijnlijk niet, want hij gaat er niet mee door. Tot ik stuitte op het woord spatjes (spatsies, zeiden wij indertijd). En dat vond ik eigenlijk alleen maar raar, want het paste niet bij de persoon bij wie het in de mond werd gelegd (ik weet niet meer wie dat was) en, naar me leek, ook niet in de tijd waarin het verhaal zich op dat moment afspeelde. Meer dus een kwestie van particulier woordgebruik van de schrijver waarvan je je af kunt vragen hoeveel (jongere) lezers nog begrijpen wat er staat. Niet zo erg, natuurlijk, gelukkig begreep ik het zelf wel, dus doorlezen maar. Een ander stijlaspect vond ik aanzienlijk irritanter, maar dat vergt enige uitleg. Het boek bestaat uit zeer veel niet al te lange episodes, die steeds tussen witregels zijn geplaatst, en waarbij een volgende episode zich met grote regelmaat afspeelt in een andere tijd (jaren zestig, jaren negentig, de tijd van de vuurwerkramp, het ‘heden’), op een andere plaats (Enschede, Utrecht, verschillende plaatsen in de VS) en met een ander vertelperspectief  (Sigerius, Aaron, Joni) dan de vorige. En vrijwel nooit vertelt Buwalda er dan bij waar, wanneer en in wiens leven de lezer zich nu weer bevindt: dat moet hij zelf maar achterhalen. Een verteltruc die soms best goed werkt, maar in dit boek irritant werd omdat Buwalda hem maar blééf herhalen. En wel zó, dat ik zelfs over de helft van het boek (op p. 346) nog drie alinea’s nodig had voor ik er – door het noemen van een rokje - achter kwam dat hier Joni aan het woord was. Jammer, want dit maakte heb boek lastig leesbaar en ik kan me niet voorstellen dat het niet vele minder ervaren lezers heeft afgeschrikt. Hopelijk denken ze dan niet dat dit nu Nederlandse literatuur is. Niet dat het dat niet is, maar Nederlandse literatuur kan ook veel beter geschreven en makkelijker leesbaar zijn dan dit Bonita Avenue. Wat – dat herhaal ik toch nog maar even – qua verhaal zeker wel de moeite waard is.